Etyka w finansach – główne wartości i zasady działania
Podobnie jak w innych branżach, do świadczenia profesjonalnych i wartościowych usług w pracy w finansach niezbędne jest stosowanie się do ogólnie przyjętych norm dotyczących etyki zawodowej.
Do głównych wartości etyki w finansach należą m.in.:
- Działanie w dobrej wierze wobec klienta i rynku,
- Uczciwość,
- Rzetelność i profesjonalizm,
- Transparentność,
- Poufność i ochrona danych,
- Sprawiedliwe i równe traktowanie klientów i innych osób postronnych,
- Działanie według zasad zrównoważonego rozwoju.
Istnieją również zasady etycznej pracy finansisty, do których zaliczają się, między innymi, due diligence – zasada należytej staranności – zgodnie z nią każda decyzja powinna być podejmowana dopiero po jak najdokładniejszej analizie ryzyka; zasada odpowiedzialności za swoje decyzje finansowe, a także zasada unikania konfliktów interesów – to jej przyjrzymy się dokładniej.
Czytaj: Etyka w rozwoju sztucznej inteligencji
Rodzaje konfliktów interesów w finansach
Konflikt interesów pojawia się zazwyczaj wtedy, gdy interesy prywatne i zawodowe kolidują, zagrażając obiektywnemu i rzetelnemu wykonywaniu swoich obowiązków służbowych. Jednak konflikt nie musi koniecznie dotyczyć sfery prywatnej. Może wynikać na przykład z jednoczesnego świadczenia usług dla kilku konkurencyjnych firm.
Typy konfliktów interesów występujących w branży finansowej:
- Konflikt między interesem prywatnym a interesem klienta
Przykłady:
- Ubezpieczenia: agent ubezpieczeniowy namawia klienta na droższą polisę, która nie jest potrzebna w jego obecnej sytuacji.
- Bankowość: sprzedaż produktów o dużym ryzyku, na przykład kredytów hipotecznych o wysokim oprocentowaniu, mimo niesprzyjającej sytuacji finansowej klienta.
- Doradztwo finansowe: rekomendacja funduszu inwestycyjnego, który daje klientowi wyższą prowizję mimo dostępności bardziej korzystnych opcji.
- Konflikt między obowiązkami zawodowymi a lojalnością wobec pracodawcy i organizacji
Przykłady:
- Analityka giełdowa: insider trading (handel poufnymi informacjami), czyli kupowanie lub sprzedawanie papierów wartościowych na podstawie poufnych, nieujawnionych jeszcze informacji. Takie praktyki są nie tylko nieetyczne, ale i nielegalne. W Polsce za insider trading można zostać skazanym na karę pozbawienia wolności od 3 do nawet 5 lat lub zostać ukaranym grzywną do 5 mln zł.
- Bankowość: rozpowszechnianie informacji, na przykład wśród bliskich, o kursach walutowych przed oficjalnym ogłoszeniem zmiany.
- Doradztwo inwestycyjne: zatajanie informacji o wysokim ryzyku inwestycji, aby jak najszybciej osiągać swoje cele.
- Konflikt między interesem prywatnym a interesem publicznym
Przykłady:
- Instytucje nadzorujące rynki finansowe: pracujący w nich urzędnik zmienia regulacje dotyczące tych firm, w których posiada udziały
- Konflikt w zarządzaniu funduszami
Przykłady:
- Bankowość: zatrudnieni w banku centralnym doradcy pracowali wcześniej w bankach komercyjnych, co wpływa na ich decyzje dotyczące polityki monetarnej.
- Fundusze inwestycyjne: firma nie sprzedaje aktywów spółki, mimo że ich wartość spada, gdyż nie chce przyznać się do popełnienia błędu.
- Doradztwo inwestycyjne: osoba zarządzająca aktywami podejmuje decyzje inwestycyjne, które są dla niej opłacalne krótkoterminowo, ale w dłuższej perspektywie mogą być niekorzystne dla klientów.
- Konflikt dotyczący pracy dla konkurujących klientów
Przykłady:
- Doradztwo podatkowe: przygotowywanie strategii optymalizacji podatkowej dla dwóch konkurencyjnych organizacji.
- Rynek kapitałowy i inwestycyjny: biuro maklerskie obsługujące dwie firmy prowadzące negocjacje w sprawie fuzji może ujawniać informacje jednej stronie kosztem drugiej.
- Audyt: firma audytorska bada finanse dwóch konkurencyjnych spółek i uzyskuje poufne informacje, które mogą wpłynąć na ich strategię rynkową.
Konflikty interesów – jak im zapobiegać?
Pierwszą i najważniejszym czynnikiem zapobiegania konfliktom interesów jest oczywiście działanie zgodnie z etyką zawodową. Istnieje również szereg praktycznych sposobów na zapobieganie tego typu problemom w branży finansowej. Oto najważniejsze z nich:
- Zasada „Chinese Wall” – wprowadzanie barier pomiędzy różnymi działami firmy, na przykład doradztwem inwestycyjnym a tradingiem. Takie ograniczenie przebiegu informacji zapobiega m.in. insider tradingowi.
- Nadzór pracowników i audyt organizacji – regularne kontrole zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne w celu wykrywania naruszenia etyki zawodowej lub sprzeczności interesów.
- Jasno określone zasady – omawiane podczas onboardingu oraz dostępne dla wszystkich procedury postępowania w trudnych sytuacjach zawodowych.
- Edukacja – na przykład szkolenia dotyczące sytuacji konfliktowych.
- Transparentność – informowanie klientów, inwestorów i swoich przełożonych o potencjalnym ryzyku konfliktu interesów.
- Rozdzielenie obowiązków – zasada podobna do „Chinese Wall” – należy nie tylko rozdzielać obieg informacji, ale też unikać sytuacji, w której jedna osoba posiada ich zbyt wiele.
Warto wiedzieć: kodeksy etyczne dla finansistów
W razie wątpliwości finansiści mogą szukać podpowiedzi w sporządzonych wcześniej kodeksach etycznych, na przykład:
- CFA Institute Code of Ethics and Standards of Professional Conduct – sporządzony przez stowarzyszenie analityków finansowych CFA Institute. Określa zasady uczciwości, przejrzystości i odpowiedzialności.
- Global Investment Performance Standards (GIPS) – międzynarodowy standard uczciwego raportowania wyników inwestycyjnych.
W przestrzeganiu polskich standardów etycznych mogą pomóc:
- Kodeks Etyczny Związku Banków Polskich (ZBP) – zawiera zbiór standardów etyki zawodowej dla sektora bankowego w Polsce.
- Kodeks Dobrych Praktyk GPW (Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie) – dotyczy spółek notowanych na giełdzie i określa zasady przejrzystości oraz odpowiedzialnego zarządzania.
- Kodeks Etyki Doradców Finansowych – zawiera wytyczne dla doradców inwestycyjnych i finansowych.
Należy pamiętać, że każdy dylemat, z jakim się zderzamy, na pewno spotkał już kiedyś kogoś innego i został rozwiązany – tak będzie i tym razem. Warto zgłaszać problemy, być dociekliwym i, przede wszystkim, kierować się głównymi zasadami etyki.
Źródła:
[1] Practical Law, Chinese Walls: Maintaining client confidentiality
[2] CFA Institute, Code of Ethics and Standards of Professional Conduct
[3] CFA Institute, GIPS Standards, An ethical framework for calculating and presenting investment performance
[4] Związek Banków Polskich, Komisja Etyki Bankowej