Zrobię to jutro, pojutrze albo... popojutrze. Kilka słów o prokrastynacji

Prokrastynacja to tendencja do odkładania naszych obowiązków na później[1]. Jest znana nie od dziś. Wspominał o niej już cesarz Rzymu – Marek Aureliusz – w swoich „Rozważaniach”. Możliwe, że gdy to czytasz, też prokrastynujesz, podejmując jednocześnie wysiłek skupienia się na tekście.  

Prokrastynuje prawie każdy – jeden częściej, drugi rzadziej. Przez wiele lat mechanizm ten był traktowany jako problem z produktywnością. Czy aby na pewno to ona jest sednem problemu? I wreszcie... co zrobić, żeby nam się chciało?

Myśli prokrastynującej osoby

„To jest za trudne” – przekonanie o wysokim stopniu trudności zadania wpływa na negatywne postrzeganie możliwości jego realizacji. Myśl o wykonaniu konkretnych obowiązków sprawia realnie nieprzyjemne odczucia.

„Zrobię to źle” – to wyobrażenie wiąże się ze strachem przed niewłaściwym wykonaniem zadania, które sprzyja prokrastynacji. Zgodnie z nią lepiej się z nim nie mierzyć, niż ponieść klęskę.

„Nie umiem się na tym skupić” – brak koncentracji, nieumiejętność skupienia się na danej czynności powoduje chęci, a może nawet konieczność, odłożenia zadania na później [2].

Dlaczego prokrastynujemy?

Jeśli zadanie, które mamy do wykonania, wiąże się z naszym hobby, sprawia nam radość, przyjemność czy szybką satysfakcję – nie prokrastynujemy. Nie odkładamy na później również pomocy naszym najbliższym. Prokrastynacja bowiem jest brakiem połączenia między intencją a realizacją [3]. Oznacza to tyle, że jeśli nie znamy sensu naszego działania, nie czujemy się wystarczająco zmotywowani, by je wykonać. Należałoby się zatem zastanowić, co jest naszym celem, dlaczego chcemy go realizować i w jaki sposób mamy to robić. 

Prokrastynacja, czyli „red flag”

Wbrew powszechnemu przekonaniu prokrastynacja nie jest lenistwem, a zdolnością samoregulacyjną naszego organizmu [4]. Nasz mózg umiejętnie interpretuje sytuację, z którą się mierzymy. Gdy napotyka na swoistą niespójność między intencją podmiotu a czynnością, której się podejmuje, dostarcza nam darmową informację zwrotną w postaci mechanizmu, jakim jest prokrastynacja. Może być ona więc nie tylko problemem, ale i rozwiązaniem! Rozwiązanie to generuje nasza psychika w odpowiedzi na potrzebę podjęcia przez nas działania w kontekście tej niejednoznacznej sytuacji. 

Prokrastynujesz? Znajdź sens

Jeżeli sumiennie robisz listy to-do, wpisujesz zadania w kalendarz, priorytetyzujesz je, ale nadal prokrastynujesz, zastanów się nad swoim stosunkiem do danej czynności. Czy wiesz, co masz robić, dlaczego i jak? Najprawdopodobniej któryś z tych trzech elementów jest niedookreślony, więc mózg odczytuje tę czynność jako działanie niemające sensu. Najbardziej odpowiedzialną decyzją, jaką można podjąć w momencie kryzysu sensu, to zadać sobie trzy kluczowe pytania i sprecyzować na nie odpowiedzi:

1. Co? – czym jest nasze zamierzenie, jaki zakres obejmuje, z czym się wiąże;
2. Czemu? – dlaczego chcemy podjąć się tej czynności;
3. Jak? – w jaki sposób chcemy wykonać wyznaczone zadanie, jaki mamy plan działania.

Nie jesteśmy w stanie zarządzać działaniami, jeśli wcześniej ich nie dookreślimy i „nie zmierzymy". Niewiedza działa tutaj na naszą niekorzyść. Gdy te kwestie mamy już odhaczone – wyznaczmy im spójny cel. Mamy bowiem zdolność do samostanowienia emocjonalnego [4], z której warto świadomie korzystać.

Budowanie nawyków

Zrób pierwszy krok. Po zidentyfikowaniu celu i wyznaczeniu sensu czas wprowadzić zmianę. Nosi ona osobliwe imię – regularność. Najtrudniejsze będzie utrzymanie dyscypliny. Starania z pewnością będą opłacalne, gdyż podejmowany wysiłek wpływa na jakość naszego życia zarówno tego dziś, jak i jutro. Tworzenie nawyków to suma małych, codziennych decyzji. Każda kolejna próba utrzymania regularności przybliża nas do wykrystalizowania się spójnej codzienności wzbogaconej o korzystne przyzwyczajenia. Są one ogromną siłą. 

Pamiętaj, że każde zadanie z czasem staje się prostsze!

Kochajmy swoją prokrastynację! A przynajmniej nie puszczajmy jej mimochodem. 

Prokrastynować można na różne sposoby, ale także z różnych powodów. Jeśli czujesz, że problem jest poważny i znacząco wpływa na jakość Twojego życia i swobodne funkcjonowanie – pomocna może okazać się psychoedukacja lub psychoterapia. Takiej pomocy szukaj u specjalistów.  

Źródła:

• [1] Szymczyk J., „Prokrastynacja i jej wpływ na naszą pracę”.
• [2] Psychocare, „Prokrastynacja”.
• [3] Psychomedic, „Prokrastynacja – zrób dziś, co masz zrobić jutro!”.
• [4] Tucholski A., „Wiem, mi też się nie chce – czyli lenistwo, prokrastynacja i marnowanie czasu”.
• Psychomedic, „Powszechne przyczyny prokrastynacji”. 
• Tucholski A., „12 prostych sposobów na prokrastynację”.