Automatyzacja w Polsce, czyli na ile zaprzyjaźniliśmy się z robotami

Czwarta rewolucja przemysłowa nie polega tylko na rozwinięciu poprzedniej, ale jest też nowym zjawiskiem, które może istotnie zmienić nasze życie. Napędza ją technologia cyfrowa i sztuczna inteligencja. Czwarta rewolucja przemysłowa może być gwałtowniejsza od wszystkich poprzednich, a to wszystko przez tempo rozwoju technologicznego. Wzrastają możliwości obliczeniowe superkomputerów, koszty przechowywania danych zmniejszyły się, co doprowadziło do szybkiego wzrostu ilości generowanych przez ludzkość danych oraz liczby urządzeń pod łączonych do sieci. To wszystko umożliwiło rozwój sztucznej inteligencji (ang. artificial intelligence – AI) oraz algorytmów uczenia maszynowego (ang. machine learning) i stworzył nowe możliwości przewidywania. Te technologie sprawiły, że maszyny mogą poruszać się w każdej przestrzeni, co pozwala na rozwój autonomicznych samochodów, dronów i robotów. Technologie umożliwiają maszynom i komputerom wykonywanie wielu czynności, które dotychczas musieli wykonywać ludzie. Będzie to miało wielki wpływ na to, jak w niedługiej przyszłości będzie wyglądał rynek pracy na świecie i w Polsce. 

Obawy związane z automatyzacją

Wielu ludzi jest pełnych obaw związanych z automatyzacją pracy. Te obawy to:

• masowe bezrobocie;
• wzrost nierówności społecznych;
• bezrobocie technologiczne (brak pracy wynikający z szybszego tempa wprowadzania metod optymalizacji pracy i poprawy produktywności od tempa powstawania nowych miejsc pracy w innych obszarach);
• problemy społeczno-gospodarcze.

O co chodzi ze sztuczną inteligencją?

Definicja sztucznej inteligencji brzmi:

Jest to zdolność maszyny do wykonywania ludzkich funkcji poznawczych, takich jak rozpoznawanie obrazów i przetwarzanie języka, wnioskowanie, uczenie się, interakcja z otoczeniem, rozwiązywanie problemów, a nawet kreatywność. 

Najnowsze postępy w sztucznej inteligencji powstały dzięki zastosowaniu uczenia maszynowego (ang. machine learning) do dużych zbiorów danych pochodzących z Internetu i tzw. Internetu rzeczy (ang. Internet of Things) oraz wewnętrznych baz danych przedsiębiorstw, ośrodków akademickich. Algorytmy uczenia maszynowego rozpoznają wzorce w danych, uczą się tworzyć prognozy i rekomendacje decyzji poprzez wnioskowanie indukcyjne z danych, co sprawia, że są jak najbardziej obiektywne. Głębokie uczenie (ang. deep learning) jest rodzajem uczenia maszynowego, które może przetwarzać obrazy i filmy, wymaga mniejszego przygotowania zbioru danych przez człowieka i często może dawać dokładniejsze wyniki niż tradycyjne metody uczenia maszynowego (chociaż wymaga większej ilości danych). W przyszłości rozwój sztucznej inteligencji będzie skupiać się na kognitywistyce, zespole technologii, które naśladują sposób przetwarzania informacji w ludzkim mózgu. 

Robotyka rozwija się w wielu kierunkach. Głównie wyróżnia się:

• tzw. miękkie roboty (ang. soft robotics). Skonstruowane są z elastycznych materiałów na wzór żywych organizmów;
• tzw. robotykę roju/ławicy (ang. swarm robotics). Połączone ze sobą roboty, z których każdy działa samodzielnie, a cała grupa tworzy wspólny system;
• roboty wyposażone w sensory czucia i dotyku (ang. tactile/touch robotics). Przystosowane do wykonywania zadań precyzyjnych;
• humanoidy, czyli roboty zaprojektowane na wzór człowieka i wykonujące ludzkie czynności. 

Jakie są współczesne technologie automatyzacji?

Obecnie dostępne są następujące technologie służące do automatyzacji: 

• Roboty przemysłowe (ang. industrial robots) – automatycznie sterowane, programowane, wielozadaniowe maszyny. Wykorzystywane są najczęściej do monotonnych, uciążliwych lub niebezpiecznych prac przemysłowych, np. spawania, malowania, pakowania, etykietowania lub montażu.  
• Roboty usługowe (ang. service robots) – maszyny częściowo lub w pełni wspierające człowieka w pracy i w obowiązkach domowych. Znajdują zastosowanie w logistyce (np. roboty transportujące towar w magazynach), medycynie (np. egzoszkielety lub roboty chirurgiczne), wojsku (np. autonomiczne roboty wykorzystywane na polu walki), rolnictwie (np. sadzenie i zbieranie plonów) lub marketingu i sprzedaży (np. roboty udzielające informacji o promocjach).  
• Autonomiczne samochody i ciężarówki (ang. autonomous vehicles) – rozwój autonomicznych pojazdów będzie się wiązał z korzyściami, takimi jak zwiększone bezpieczeństwo, oszczędność czasu kierowców, mobilność osób nieprowadzących pojazdów, ograniczenie szkodliwego wpływu transportu na środowisko i redukcja kosztów. Jednocześnie ten proces doprowadzi do znaczących zmian w łańcuchach dostaw oraz modelach biznesowych, a także zmieni najbardziej poszukiwane kwalifikacje pracowników (np. dotyczące cyberbezpieczeństwa).  
• Drony – komercyjne wykorzystanie dronów jest coraz szersze i wykracza poza wykonywanie zdjęć i filmów z powietrza. Przykładowo drony wykonujące dokładne trójwymiarowe odwzorowanie terenu mogą być wykorzystywane przez firmy ubezpieczeniowe do sprawdzania szkód spowodowanych przez naturalne katastrofy. Z kolei firmy budowlane mogą ich używać do kontroli zapasów, a rolnicy do monitorowania upraw i zbierania danych o glebie. Drony mogą też być wykorzystane w rozrywce. Zastosowanie dronów jest testowane w transporcie towarów oraz ludzi. 
• Automatyzacja procesów (ang. robotic process automation) – to oprogramowanie do koordynowania działań między istniejącymi aplikacjami w przedsiębiorstwie bez ingerencji człowieka. Przykładowo za pomocą tzw. pracownika wirtualnego RPA można naśladować i powtarzać czynności użytkownika systemu płacowego, żeby zredukować lub wyeliminować powtarzalne i nieskomplikowane manualne czynności wykonywane przez ludzi. Dodatkowe wykorzystanie sztucznej inteligencji w RPA prowadzi do inteligentnej automatyzacji procesów, która pozwala na jeszcze większą automatyzację procesów biznesowych. 
• Czatboty (ang. chatbot) – programy komputerowe wykorzystujące sztuczną inteligencję, których zadaniem jest prowadzenie rozmowy przy użyciu języka naturalnego. Wykorzystywane są często przez strony internetowe jako interaktywne postacie zastępujące konsultantów, które odpowiadają na pytania konsumentów i informują o działalności firmy.  

Jaki potencjał tkwi w automatyzacji pracy?

Na podstawie własnej analizy potencjału pracy w Polsce McKinsey wyciągnęło 6 wniosków: 

• Czynności, które mogą zostać zautomatyzowane, zajmują blisko połowę czasu pracy w Polsce.

Według szacunków McKinsey 49 proc. czasu pracy w Polsce zajmują czynności, które mogłyby zostać zautomatyzowane przy użyciu dostępnych dziś technologii. Automatyzacja może wspomóc pracowników w wykonywaniu powtarzalnych zadań, takich jak praca przy linii produkcyjnej lub dokonywanie transakcji finansowych. Dzięki temu będą mogli skupić się na czynnościach, które są trudniejsze do zautomatyzowania, a często przynoszą większą wartość dla organizacji. Z drugiej strony prawdopodobnie część pracowników nie będzie potrzebna do wykonywania określonej pracy. Potencjał automatyzacji w Polsce jest zbliżony do globalnej średniej, która wynosi 50%.  

• Dzisiejszy potencjał automatyzacji może zostać w pełni zrealizowany dopiero w 2030 roku; 

Wiele z technologii nie jest jeszcze gotowych do szerokiego zastosowania. Stopień i szybkość zastosowania danej technologii zależą od kilku czynników: technicznych możliwości wdrożenia, kosztów technologii, dynamiki rynku pracy, akceptacji społecznej, a także otoczenia regulacyjnego.  

• Przewidywalne zadania łatwiej zautomatyzować; 

Najwyższy potencjał automatyzacji pracy dotyczy czynności związanych z wykonywaniem pracy fizycznej i obsługi maszyn w przewidywanym otoczeniu. Wysoki współczynnik automatyzacji wynika z rutynowego charakteru zadań, przy wykonywaniu których maszyny i komputery mogą zastąpić człowieka. Natomiast dla czynności, jak praca fizyczna i obsługa maszyn w nieprzewidywalnym otoczeniu, interakcja z innymi osobami, praca wymagająca wiedzy i doświadczenia przy podejmowaniu decyzji oraz zarządzanie ludźmi, automatyzacja ma dużo mniejsze znaczenie. Wynika to z faktu, że technologia nie jest wystarczająco zaawansowana, by sobie z nimi poradzić. Część z tych zadań opiera się na relacjach międzyludzkich, w których człowiek ma naturalną przewagę nad maszynami. 

• Potencjał automatyzacji różni się w zależności od branż i zawodów.

W Polsce automatyzacja może mieć największy wpływ na sektor transportu i magazynowania oraz przetwórstwa przemysłowego. Około 65% czasu pracy zajmują czynności, które w tych branżach dziś wykonują pracownicy i mogą one zostać zautomatyzowane. Takie działania jak pakowanie czy układanie towarów na półkach zaczynają wykonywać roboty. Z kolei transportem zajmować się będą autonomiczne pojazdy. W rolnictwie, handlu i obszarze wsparcia administracyjnego oraz biurowego procentowy potencjał automatyzacji jest niższy (52-40%). Z powodu dużej liczby pracowników zatrudnionych w tych branżach przekłada on się na znaczną liczbę miejsc pracy, które mogą zostać zautomatyzowane. W szkolnictwie, medycynie czy usługach dla biznesu znaczny udział czynności związanych z bezpośrednim kontaktem z uczniem, pacjentem lub klientem utrudnia automatyzację. 

• Potencjał automatyzacji jest wyższy dla pracowników z wykształceniem średnim i podstawowym; 

Potencjał automatyzacji różni się znacząco w zależności od wykształcenia. 22% dla pracowników z wykształceniem wyższym, a dla osób z wykształceniem średnim i podstawowym aż 57%.  

• Prace, które w Polsce częściej wykonują mężczyźni, mogą zostać zautomatyzowane w większym stopniu niż prace, które częściej wykonują kobiety;

Różnica wynika z faktu, że w branżach o wysokim potencjale automatyzacji, takich jak transport i logistyka, przemysł przetwórczy, górnictwo czy budownictwo, mężczyźni stanowią przeważającą większość siły roboczej: 68% w przemyśle przetwórczym, a nawet 89% w górnictwie i budownictwie. Kobiety z kolei zdecydowanie przeważają w branżach o niskim potencjale automatyzacji (np. służba zdrowia, szkolnictwo). 

Jaki wpływ na gospodarkę Polski ma automatyzacja?

Analizy McKinsey wskazują, że polska gospodarka dzięki automatyzacji może rozwijać się znacznie szybciej. Dzięki automatyzacji i wynikającemu z niej wzrostowi produktywności w 2030 roku PKB Polski może być wyższy aż o 15%. Stanie się tak wyłącznie w razie płynnego przejścia pracowników – tracących pracę z powodu automatyzacji – do nowych miejsc pracy.

Nie oznacza to jednak, że aż tylu pracowników straci pracę – część będzie mogła się skupić na innego rodzaju zadaniach, inni zupełnie zmienią charakter pracy w ramach organizacji. Te grupy dzięki automatyzacji będą bardziej produktywne. Dla części pracowników znalezienie nowej pracy będzie wyzwaniem – będą musieli zdobyć nowe umiejętności i kwalifikacje. Bezrobocie nie powinno wzrosnąć, jeśli pracownicy, których praca będzie automatyzowana, płynnie wrócą na rynek pracy. Jeżeli jednak tylko 25%/50% pracowników – których stanowiska zostaną objęte automatyzacją – wróci na rynek pracy w tym samym roku, możliwy jest czasowy wzrost bezrobocia powyżej poziomu 25% w scenariuszu pesymistycznym. Z tego powodu niezwykle istotne dla Polski jest zapewnienie szybkiego przeszkolenia pracowników. Poza wskazanym wyżej pozytywnym wpływem na PKB może poprawić sytuację w sektorach, gdzie popyt na pracowników jest najwyższy. Chodzi przede wszystkim o budownictwo, branżę informacyjną i telekomunikacyjną oraz usługi. Ponadto można założyć, że w Polsce powstanie wiele nowych miejsc pracy. Dziś trudno przewidzieć, w jakich obszarach będą tworzone. 

Z analiz McKinsey wynika, że do 2030 roku nowe miejsca pracy powstające w Polsce będzie można podzielić na trzy kategorie: 

• Miejsca pracy wynikające ze zwiększonej produktywności w zawodach automatyzowanych; 

Technologia wspiera tworzenie nowych miejsc pracy. Niejednokrotnie powstają one również w zawodach, które nie istniały wcześniej. Badacze szacują, że przynajmniej 0,6% nowych miejsc pracy każdego roku w Stanach Zjednoczonych pojawia się w nowych zawodach. Silny popyt i wzrost gospodarczy są kluczowe dla tworzenia nowych miejsc pracy. Nowe technologie zwiększają produktywność, pozwalając przedsiębiorstwom na obniżenie cen, podwyżki płac i wzrost zysków. To w efekcie pobudza popyt, jednocześnie tworząc miejsca pracy. Z jednego z badań wynika, że wdrożenie przez firmy w Europie technologii umożliwiających wykonywanie rutynowych czynności najpierw zredukowało liczbę miejsc pracy o 10 mln, a potem efekt zwiększonego popytu w gospodarce pozwolił na stworzenie dodatkowych 9 mln miejsc pracy. Efekty pośrednie (dodatkowe miejsca pracy związane ze zwiększeniem popytu generują dochody, które następnie wracają do gospodarki, tworząc kolejne miejsca pracy) stworzyły dodatkowe 3-12 mln miejsc pracy. Ostateczny efekt był zatem pozytywny dla rynku pracy. Ekonomiści wskazują, że automatyzacja będzie tworzyć miejsca pracy pod warunkiem, że w danej branży istnieje niezaspokojony popyt. Obecnie sektorami, w których widać niezaspokojony popyt na pracowników, są m.in. budownictwo, branża informacyjna i telekomunikacyjna oraz usług profesjonalnych. 

• Miejsca pracy związane z postępem automatyzacji; 

Jednym ze źródeł nowych miejsc pracy będzie też rozwój technologii automatyzacji w Polsce, niezależnie od tego, czy będą to roboty w fabrykach, rolnictwie lub handlu, autonomiczne pojazdy, czy programy automatyzujące pracę pracowników biurowych. Rozwój tych technologii wymaga oszacowania potrzeb, stworzenia rozwiązań i ich wprowadzenia, zarówno pod kątem technicznym, organizacyjnym, jak i biznesowym. Korzystanie z tych technologii, nadzór nad nimi, utrzymanie czy usprawnianie jest kolejnym potencjalnym źródłem zatrudnienia. Przykładem pracym z tym związanym są: twórcy i dostawcy technologii (osoby bezpośrednio uczestniczące w wytwarzaniu technologii robotyzacyjnych/wprowadzające je do przedsiębiorstw), „Użytkownicy” i „wspierający” (uczestnicy ekosystemu, którzy maksymalizują wartość płynącą z nowych technologii. Zawody związane ze zbieraniem, zaawansowaną analizą i zabezpieczaniem danych, którebzostaną zebrane dzięki nowym technologiom, a także wykorzystywaniem tych informacji do poprawy działania organizacji).

• Nowe miejsca pracy wynikające z globalnych trendów; 

McKinsey Global Institute zidentyfikował kilka globalnych trendów, które będą prowadzić do tworzenia miejsc pracy. Zwiększone dochody społeczeństwa przełożą się na zwiększone wydatki związane z wypoczynkiem, turystyką, edukacją, samochodami, odzieżą czy elektroniką. Ze względu na zwiększenie liczebności klasy średniej w krajach rozwijających się trend ten przyjmie globalny wymiar. W Polsce nowe miejsca pracy mogą powstać wskutek wzrostu popytu wewnętrznego, eksportu czy liczby turystów odwiedzających kraj. W krajach rozwiniętych społeczeństwo starzeje się. Dotyczy to też Polski. Zmiana ta spowoduje zwiększenie popytu na usługi w zakresie ochrony zdrowia dla osób starszych. W Polsce ten trend może być jeszcze bardziej wyraźny, gdyż dziś liczba pracowników ochrony zdrowia (lekarzy, pielęgniarek czy opiekunów) jest niższa od średniej UE.

McKinsey Global Institute szacuje także, że na świecie zostanie stworzonych 20-46 mln miejsc pracy (po uwzględnieniu efektów automatyzacji) w związku z rozwojem technologii i ich wdrożeniem. W Polsce, poza wspomnianymi miejscami pracy bezpośrednio wynikającymi z automatyzacji, także istnieje potencjał dla powstania miejsc pracy związanych z technologią. 

Źródło: Raport McKinsey&Company, 2018

Autor: Olga Rachoń

Praktykantka w redakcji KarierawFinansach.pl MBE group

Studentka ostatniego roku filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończyła Edytorstwo na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. W MBE group zajmuje się redakcją tekstów na stronę KarierawFinansach.pl.

Zobacz wszystkie

Najnowsze artykuły autora

BPO/SSC w Poznaniu - lista firm, perspektywy zatrudnienia Split payment – wszystko, co powinniście o nim wiedzieć Obsługa klienta a nowe technologie, czyli o zakupach w internecie

Udostępnij

Udostępnij

Tweetnij

Udostępnij Udostępnij Tweetnij