Rebuild the world. Kreatywność jako kompetencja przyszłości

Współcześnie coraz większą wagę przywiązuje się do kształtowania postawy twórczej oraz kreatywnego i innowacyjnego podejścia do podejmowanych celów. Złożoność rzeczywistości i pojawiające się w związku z nią nowe potrzeby rynku sprawiają, że elastyczne i wielokierunkowe podejście do rozwiązywania problemów zaczyna odgrywać znaczącą rolę wśród pracowników. Kreatywna postawa przyczynia się bowiem do dokonywania zmian zarówno w środowisku wewnętrznym, jak i zewnętrznym firmy.

Kreatywność, czyli postawa twórcza

Kreatywność charakteryzuje się myśleniem prowadzącym do uzyskania oryginalnych, a zarazem stosownych do sytuacji rozwiązań [1]. Ten proces umysłowy pociąga za sobą powstawanie nowych idei, koncepcji lub nowych skojarzeń, które są powiązane z tymi już istniejącymi – w jakiś sposób do nich nawiązują, są z nimi w relacji. Najprościej kreatywność to postawa twórcza i zdolność tworzenia czegoś nowego (łac. creatus „twórczy”), która zaliczana jest do tzw. kompetencji poznawczych. 

Pojęcie postawy twórczej wiąże się z autokreacją i samostanowieniem w wielu obszarach działalności człowieka. Postawa twórcza definiowana jest jako aktywne nastawienie do danego przedmiotu, pojęcia czy zależności, a także objawia się w trwałej tendencji do specyficznego reagowania w określonych sytuacjach [2]. Przejawia się w zachowaniu podmiotu wobec określonego przedmiotu, które cechuje ciekawość i poszukiwanie, wychodzenie z inicjatywą czy też działania zmierzające do doskonalenia dotychczasowego stanu rzeczy. Kreatywność wyraża się w aktywnym, nietendencyjnym i zaangażowanym stosunku człowieka do siebie, świata, ale także do rozbieżności informacyjnych, które są niezmiennym komponentem XXI wieku. Osoba twórcza wyraża potrzebę świadomego poznawania i przetwarzania zastanej rzeczywistości.

Cechy osoby twórczej

Na osobowość twórczą składają się właściwości poznawcze, takie jak uzdolnienia percepcyjne, zdolność uwagi, pamięć, wyobraźnia oraz intuicja. Indywidualność osoby kreatywnej nie ogranicza się do sfery intelektu, a obejmuje również sferę emocjonalną, do której zalicza się: wrażliwość emocjonalną, zdolność percepcji, asymilacji, rozumienie emocji, umiejętność zarządzania emocjami oraz ekspresję emocjonalną. Te komponenty przekładają się np. na systemy motywacyjne i relacje z innymi ludźmi.

Postawę twórczą można opisać także według trzech grup cech. Są nimi otwartość, niezależność czy wytrwałość [3]. Osoba kreatywna cechuje się otwartością, dzięki czemu może wykorzystać wszelkie źródła informacji, które potencjalnie są przydatne w dążeniu do celu lub rozwiązaniu problemu. Niezależność pomaga wykorzystać uprzednio odebrane informacje w celu wypracowania nowego, oryginalnego pomysłu. Wytrwałość natomiast pomaga przezwyciężać liczne przeszkody i przekonać innych ludzi do uznania wartości swoich działań.

Kreatywność dla wszystkich?

Dawniej, zgodnie z podejściem elitarnym, kretaywność przypisywano tylko wybitnym jednostkom. Była więc domeną artystów i naukowców. Dziś uważa się, że każdy człowiek jest kreatywny, lecz w różnym stopniu. Miernikiem poziomu kreatywności nie musi być wcale ilość nowych pomysłów czy stworzonych, innowacyjnych produktów. Kreatywność to przede wszystkim potencjał człowieka, poprzez który jesteśmy w stanie wykonać coś nowego i wartościowego. Związane jest to z przełamywaniem pewnych utartych schematów myślenia. Nieszablonowe podejście do problemów i przekształcanie zastanej sytuacji w niespodziewane efekty [4].

Kreatywny pracownik

Kreatywność uważana jest za jedną z kluczowych umiejętności przyszłości, które będą potrzebne na rynku pracy [5].

Kreatywność pozwala wykorzystać potencjał człowieka w miejscu pracy. Przede wszystkim twórczy pracownik jest otwarty i gotowy na nowe wyzwania. Badania wskazują również, że osoby kreatywne mają zwykle poczucie humoru, charakteryzują się wyższym poziomem kompetencji społecznych – wyróżniają się skutecznym radzeniem sobie w sytuacjach konfliktowych, stresowych czy tych związanych z niepowodzeniem. Te cechy będą przydatne szczególnie w przypadku osób, które obejmują stanowiska zarządcze, menadżerskie.

Złożoność rzeczywistości i pojawiające się w związku z nią nowe potrzeby rynku – zarówno klientów, jak i kontrahentów – sprawiają, że elastyczne i wielokierunkowe podejście do rozwiązywania problemów odgrywa znaczącą rolę wśród pracowników. Kreatywna postawa przyczynia się do dokonywania zmian zarówno w środowisku wewnętrznym, jak i zewnętrznym firmy. Twórczy pracownik potrafi wykorzystywać możliwe zasoby i przekształcić je w coś innowacyjnego, zaskakującego i oryginalnego, może przebudować świat na swój sposób! Kreatywne podejście do rozwiązywania problemów może zwiększać skuteczność podejmowanych działań w ramach firmy i decydować o jej konkurencyjności na rynku. 

Jak być twórczym?

Bariera	Rozwiązanie
Wewnętrzna krytyka każdego pomysłu i przewidywanie, że może się nie sprawdzić	Licz się z niepowodzeniami i podejmuj ryzyko
Nadmierna rywalizacja, która blokuje współpracę i komunikację	Dbaj o przyjazną atmosferę w pracy, unikaj wyścigu szczurów
Zbyt atrakcyjne nagrody – wówczas liczy się nagroda a nie efekt pracy	Skupiaj się na problemie, a nie na nagrodzie
Pomijanie oceny i opracowywania pomysłów, bez czego mogą okazać się bezużyteczne	Koncentruj uwagę na jednym pomyśle, bądź konsekwentny i cierpliwy
Presja czasu. Uniemożliwia wykorzystanie procesu inkubacji	Realistycznie planuj swój czas
Brak pewności siebie. Przekonanie „Nie dam rady" może zniweczyć najlepszy pomysł	Próbuj, ryzykuj i uwierz w swój potencjał kreatywności

Na podstawie „Kreatywność, rozwój inteligencji emocjonalnej” Krzysztofa Jaśkiewicza.

Środowisko pracy, work-life balance a kreatywność

Każde środowisko społeczne stanowi istotny czynnik rozwoju kreatywności. Z tego powodu środowisko pracy, które stanowi znaczny komponent codzienności, pełni szczególną rolę w kształtowaniu postawy kreatywnej. Może mieć wpływ zarówno stymulujący kreatywność, jak i ją hamujący.

By być kreatywnym i w sposób twórczy odpowiadać na wyzwania codzienności, szukając nieszablonowych rozwiązań, potrzebny jest dobrostan psychiczny i fizyczny. Niezbędna jest więc znajomość siebie i swoich potrzeb. Czasem odpoczynek daje lepsze rezultaty niż wytężona praca nad zadaniem. Co ciekawe, wiele osób deklaruje, że najlepsze pomysły nie przychodzą im do głowy po kilku godzinach siedzenia przed komputerem, ale podczas odpoczynku na spacerze czy, jak w przypadku Einsteina i teorii względności, w trakcie jazdy na rowerze. Warto zatem dbać o swój komfort zarówno w pracy, jak i po niej. Niezbędne jest utrzymanie work-life balance, który jest złotym środkiem między pracą a życiem prywatnym. 

Źródła:

• [1] Wikipedia, hasło: „kreatywność”.
• [2] Tymiakin L., „Twórczość jako działanie służące autokreacji” [w:] B. Myrdzik, M. Karwatowska (red.), „Twórczość w szkole. Rzeczywiste i możliwe aspekty zagadnienia”, 2011, 15-28.
• [3] Jaśkiewicz K., „Kreatywność, rozwój inteligencji emocjonalnej”.
• [4] Strojek J., „Kreatywność: definicja, czym jest, oraz jak jest postrzegana”.
• [5] kreatywność, oryginalność i innowacyjność znalazła się w rankingu 10 najistotniejszych kompetencji w 2025 roku; World Economic Forum, „The Future of Jobs Report 2020", 2020. 
• [6] Jaśkiewicz K., „Kreatywność...".
• Kuśpiut M.A., „Postawa twórcza pracowników organizacji a ich nadzieja na sukces”, 2021.
• Osowiecka M,. Pluta E., „Kreatywność – czy można ją wytrenować?”.