Po co nam praca? Rzecz o poczuciu sensu i celu

Jaki jest sens pracy? Średni czas, który w niej spędzamy, wynosi 40 godzin tygodniowo. Do tego dochodzą przygotowania, dojazdy – cała organizacja. To wszystko po… właśnie – po co?

Po co nam praca?

Chciałoby się, by wysiłek podejmowany w ramach pracy był celowy, konkretny, uspójniony, wyznaczony przez nas. Zapewnienie warunków bytowych nie jest zwykle satysfakcjonującym argumentem. Chcemy czuć, że wykonywane przez na obowiązki w pracy mają sens. W innym wypadku spotykamy się z frustracją, przybiciem czy poczuciem beznadziei. Próba rekompensaty w postaci serwowania sobie rozmaitych przyjemności za zapracowane pieniądze nie jest wtedy skuteczna na dłuższą metę.

Po co nam praca? Czym jest sens?

Każdy człowiek potrzebuje w życiu sensu. Jego odnalezienie ma kluczowe znaczenie dla ludzkiej psychiki. Wiąże się on z poczuciem spełnienia i samorealizacji. Wiara w sens tego, co robimy, jest siłą napędową motywacji i zaangażowania[1]. Sensem możemy nazywać działania, które wykonujemy w jakimś celu, który uznajemy za wartościowy. Nie ma jednego, sprawdzonego i powszechnie obowiązującego przepisu na odnalezienie go.

Niemniej badania wskazują, że pracownicy oczekują, że praca wniesie w ich życie poczucie sensu i celu[2]. Okazuje się, że dla 74% ankietowanych sens wykonywanej pracy oznacza przede wszystkim możliwość rozwoju zawodowego – świadomość, że praca stanowi wkład w osiągnięty przez firmę cel (68% wskazań). Objawia się także w dostrzeganiu mierzalnych efektów swojej pracy (66% wskazań). W opinii ankietowanych znaczenie ma również wynagrodzenie adekwatne do wykonywanych obowiązków (58%) oraz uznanie ze strony przełożonego i współpracowników (56%).

Poczucie sensu w pracy

Obecnie potrzeba związana z wyznaczeniem sensu jest dużo silniejsza niż przed pandemią. Doświadczenie kryzysu, ale także wojny, skłoniło nas do refleksji nad celem i sensem działań zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Poczucie zagubienia, a nawet pustki są powszechnie obecne, ponieważ żyjemy w rzeczywistości, w której weryfikujemy zasady, które naddawały sens poprzednim pokoleniom. Rewidujemy te determinanty i podążamy w kierunku samostanowienia związanego z samodefinicją i samorealizacją. Dawne zakazy i nakazy wydają się często nieaktualne – nieadekwatne do dzisiejszej rzeczywistości. Stajemy dziś przed wyborem, ponieważ jako ludzie możemy nadawać sens naszemu życiu, definiować jego cel i wartości, którymi się kierujemy.

Jak ustanowić sens?

Wsłuchuj się w siebie. Rozpoznawaj zadania, które przed Tobą stoją i bierz za nie odpowiedzialność [3]. Niezbędna jest nieustanna analiza możliwości, talentów i wykorzystywanie okoliczności, w jakich się znajdujesz – rozpoznawanie, co jest Twoim zadaniem tu i teraz, i w jaki sposób możesz je zrealizować. Samostanowienie polega na odpowiedzialności za to, kim się jest, w jaki sposób się żyje, przy jednoczesnej akceptacji trudności, na które nie mamy wpływu. Współcześnie psycholodzy proponują filozofię oscylującą wokół perspektywy eudajmonistycznej [4], która jest o tyle bogatsza, że pozwala na poczucie szczęścia i celu nawet w trudnych momentach. 

Żeby kochać pracę, trzeba kochać życie. Nie będzie odkrywczym stwierdzenie, że jeżeli robimy to, co lubimy – co sprawia nam przyjemność, satysfakcję, wiąże się z naszymi zainteresowaniami – jednocześnie będzie przez nas odczuwane jako sensowne. 

Stawiaj sobie cele. Skupianie się na wcześniej ustalonych celach i dążenie do ich realizacji, z odwagą i determinacją, umożliwia osiągnięcie szczęścia i poczucia sensu. 

Jak wspomagać budowanie sensu w miejscu pracy?

Aby wzmacniać identyfikację pracowników z celami firmy i budować poczucie sensu pracy, wydaje się, że pracodawcy winni przyjąć bardziej empatyczne podejście – mówić o wartościach produktów i usług firmy oraz ich znaczeniu dla odbiorców. Ważne jest, by definiować i komunikować, jaki wpływ na budowanie wartości dla klienta ma zaangażowanie i indywidualny wysiłek każdego pracownika. Opowiadanie historii, tzw. storytelling, pozwala wielokrotnie z dużą wrażliwością uchwycić ludzki aspekt pracy, a dialog wokół nich zachęca do samodzielnego odkrywania tego związku.

Do działań, które będą wspierały proces budowania sensu wykonywanej pracy, można zaliczyć dawanie swobody, autonomii pracownikom – stwarzanie możliwości samostanowienia. Ważne jest jednak delegowanie odpowiedzialności i zaufanie, którego kurs przyspieszyła pandemia. Pracownik, by czuł się spełniony w swojej pracy, powinien rozumieć misję firmy oraz godzić ją z przyjętymi przez siebie wartościami. Jeżeli misja przedsiębiorstwa realizuje nasze życiowe postawy lub idee, wówczas jesteśmy zmotywowani do tego, aby w niej i dla niej pracować [5]. 

Kluczem do sukcesu jest wiarygodność, swego rodzaju transparentność firmy. Spójność deklaracji i komunikatów z rzeczywistymi działaniami przywódców przekłada się na konkretne „momenty prawdy” w doświadczeniu pracowników. Dzięki autentycznym i szczerym rozmowom z przełożonymi pracownicy mogą budować swoją motywację i zaangażowanie w osiąganie indywidualnych celów – kształtować je i nadawać im znaczenie, odnajdywać sens i wzmacniać osobiste więzi z celami i wartościami organizacji. 

Pracownik ukierunkowany na cel

Poczucie sensu i sensowne przywództwo wpływa na długość stażu wartościowych pracowników, którzy mogą być pracownikami strategicznymi firmy [4]. Narracja sensu, która jest powszechnie przyjmowana, tworzy poczucie wspólnotowości. Psychologowie wykazali, że dla naszego zawodowego dobrostanu znaczenie ma nie tylko realizowanie własnych celów i rozwój kariery, ale też wychodzenie poza „ja” i działanie na rzecz innych [6]. Sprawczość i wspólnotowość są podstawowymi wymiarami postrzegania siebie oraz innych, swoistego poczucia sensu i celowości naszych działań.  

 

Źródła:

• [1] House of Skills, „Trendy w rozwoju ludzi na rok 2022”, 2022.
• [2] HRM Institute, „Sens w pracy”, 2020.
• [3] Iga Borkowska, „Moja praca jest bez sensu... Jak znaleźć poczucie spełnienia, satysfakcji?”.
• [4] Oliwia Samelak, Webinar IFR, „Poczucie sensu w pracy. Jak pozyskać i utrzymać kluczowych pracowników”.
• [5] Ewa Jarczewska-Gerc, SWPS, „Czy praca daje szczęście?".
• [6] Katarzyna Domagała-Szymonek, „Badanie SWPS: sens pracy to nie wysoka pensja i benefity".