Doradczyni klienta, analityczka, audytorka, agentka firmy ubezpieczniowej, kontrolerka finansowa, czy może: doradca klienta, analityk, audytor, agent i kontroler? Jak mówić i pisać o kobietach, które pracują w branży finansowej, ubezpieczeniowej, bankowej? Niby wszystkie chwyty są dozwolone i opinii na ten temat wiele, ale gdybyśmy chcieli mieć taką najważniejszą, decydującą, to chyba najsłuszniej byłoby odwoływać się do stanowiska Rady Języka Polskiego. Wszak jednym z jej głównych zadań jest wydawanie opinii we wszelkich sprawach dotyczących używania języka polskiego w komunikacji publicznej, a także rozstrzyganie wątpliwości językowych co do słownictwa, gramatyki, wymowy, ortografii i interpunkcji.
A to było tak...
Dyskusja o formach żeńskich nazw zawodów trwa już od ponad wieku. Rada Języka Polskiego opisuje tendencje panujące na przestrzeni lat:
"Na początku dwudziestego wieku zwyciężyła tendencja do regularnego tworzenia feminatywów, ale przez cały czas żywa była także przeciwna tendencja – do zaznaczania żeńskości za pomocą rzeczownika pani poprzedzającego formę męską (pani doktor) lub przez związki składniowe typu nasza dyrektor zdecydowała. Ta ostatnia tendencja w drugiej połowie XX wieku stała się zwyczajem językowym, szczególnie w odniesieniu do zawodów nowych, funkcji wysokiego prestiżu.
Jednakże od lat dziewięćdziesiątych formy żeńskie rzeczowników osobowych znacznie się rozpowszechniły; w języku przyjęły się wyrazy socjolożka, polityczka czy posłanka, choć tylko ostatni z nich był obecny, a nawet powszechny w polszczyźnie I połowy XX wieku".
Chirurżka jak zmarszczka i inne ciekawostki
Rada Języka Polskiego postanowiła rozprawić się ze wszystkimi argumentami przeciw tworzeniu nazw żeńskich (wszystkie przykłady pochodzą ze stanowiska):
- jednakowe brzmienie nazw żeńskich i innych wyrazów, np. pilotka jako kobieta i jako czapka, nie jest bardziej kłopotliwe niż np. zbieżność brzmień rzeczowników pilot ‘osoba’ i pilot ‘urządzenie sterujące’.
- trudne zbitki spółgłoskowe, np. w słowie chirurżka, nie muszą przeszkadzać tym, którzy wypowiadają bez oporu słowa zmarszczka czy bezwzględny (5 spółgłosek).
- nie powinna też przeszkadzać wieloznaczność przyrostka -ka jako żeńskiego z jednej strony, a z drugiej zdrabniającego, tworzącego nazwy czynności czy narzędzi, ponieważ polskie przyrostki są z zasady wielofunkcyjne.
- tworzenie nazw żeńskich przez zmianę końcówek fleksyjnych, np. (ta) ministra,(ta) doktora,(ta) dziekana nie jest dla polskiego systemu słowotwórczego typowe (wyrazy blondyna, szczęściara są wyraźnie potoczne), a lepsze od niego jest wykorzystywanie tradycyjnego modelu przyrostkowego, czyli tworzenie nazw typu doktorka – bez skojarzeń z potoczną nazwą lekarki.
Bądź panem swojego... języka!
Czy w takim razie powinniśmy mówić i pisać tylko o doradczyniach, analityczkach i innych specjalistkach? Nic z tego, sprawa nie jest taka prosta. Rada Języka Polskiego pozostawia prawo do stosowania nazw żeńskich mówiącym. Jednym słowem: to użytkownicy języka mogą decydować o tym, jak mówią o pracujących kobietach.
Nie wszyscy będą mówić o kobiecie gościni czy profesorka, nawet jeśli ona sama wyartykułuje takie oczekiwanie.
RJP uznaje, że polszczyźnie potrzebna jest większa, możliwie pełna symetria nazw osobowych męskich i żeńskich w zasobie słownictwa. Czy upowszechnienie się nazw żeńskich zawodów to kwestia czasu? Wszystko na to wskazuje. W każdym razie nie ma żadnych przeciwskazań systemowych przed ich stosowaniem już dziś.
Źródło: Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów przyjęte na posiedzeniu plenarnym Rady 25 listopada 2019 r., www.rjp.pan.pl (link prowadzi do pełnej treści stanowiska RJP).
Tagi
Autor
Karolina Zdunowska
Redaktor naczelna, Grupa MBE
Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. W przeszłości współpracowała z wydawnictwami: Media Regionalne, Ringier Axel Springer i Marquard Media. W Grupie MBE była odpowiedzialna za redakcję tekstów do magazynu „Kariera w Finansach i Bankowości” oraz na stronę KarierawFinansach.pl w latach 2018-2022.
