Strefa Klienta
Początki idei work-life balance
W 1908 roku w Stanach Zjednoczonych fabryka w Nowym Jorku jako pierwsza wprowadziła pięciodniowy tydzień pracy z wolną sobotą i niedzielą. W latach 1920-1930 w różnych krajach przedsiębiorstwa zaczęły eksperymentować z pięciodniowym tygodniem pracy. W Polsce zaś dopiero w latach 60. i 70. sobota zaczęła być traktowana jako dzień wolny. W tym samym czasie, czyli na początku XX wieku, rozpoczęła się dyskusja dotycząca skróconego czasu pracy. W 1914 roku Henry Ford jako pierwszy wprowadził ośmiogodzinny dzień pracy w swojej fabryce, co stało się przełomowym momentem. Rządy zaczęły wprowadzać przepisy regulujące czas pracy, co przyczyniło się do poprawy równowagi między życiem zawodowym i prywatnym. W latach 80. i 90. XX wieku, gdy wraz z rozwojem technologicznym tempo życia i pracy zaczęło przybierać na sile, rozpoczęła się dyskusja dotycząca tego, jak znaleźć balans między sferą pracy i życiem osobistym. Zauważono, że pracownicy, którzy spędzali w pracy większość swojego czasu, byli zdecydowanie mniej wydajni i kreatywni. Wtedy to właśnie po raz pierwszy pojawiła się koncepcja work-life balance, a firmy zaczęły wprowadzać polityki mające na celu poprawę tej równowagi, takie jak elastyczne godziny pracy[1].
Jak w Polsce dbamy o równowagę?
Z badania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)[2] wynika, że Polacy są w czołówce najbardziej zapracowanych krajów spośród 35 państw. Średnio pracujemy rocznie 1928 godzin. Za to z najnowszego raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) [3] wynika, że Polacy są drugim najbardziej pracowitym narodem w Unii Europejskiej, pracując tygodniowo trzy godziny dłużej niż średnia UE. W odpowiedzi na powyższe alarmujące raporty 26 kwietnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu Pracy[4], która wdrożyła dyrektywę work-life balance. Zmiany, które zaszły w prawie pracy to m.in. godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych oraz przejrzyste i przewidywalne warunki pracy. W ten sposób osoby zatrudnione zyskały dodatkowe prawa w zakresie: • Urlopu opiekuńczego: bezpłatnego, w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym, udzielanego w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny pracownika lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, • Zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej – 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem; pracownik zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia za pracę, • Wyłącznego urlopu rodzicielskiego – każdemu z rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Tej części urlopu nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka, ale rodzice mogą korzystać z urlopu rodzicielskiego wspólnie.
- Ochronę przed rozwiązaniem umowy o pracę – pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy od dnia złożenia przez pracownika wniosku o urlop: macierzyński, ojcowski, rodzicielski, opiekuńczy – do dnia zakończenia tego urlopu.
- Urlopu ojcowskiego – pracownicy mogą wykorzystać urlop ojcowski do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia (obecnie – 24 miesiące).
- Pracy w godzinach nadliczbowych – wydłużenie z 4 do 8 lat wieku dziecka, którego rodzica nie można bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej lub delegować poza stałe miejsce pracy. To naprawdę duży krok w kierunku dbania o zdrowie psychiczne, jak i fizyczne pracowników w Polsce. Jednak obecnie często słyszy się również o pojęciu work-life harmony. Czy słusznie, że niektórzy stosują zamiennie te terminy?
Czym dla ciebie jest dbanie o work-life balance (work-life nature) i jak to na ciebie wpływa?
Work-life balance jest dla mnie zrozumieniem, że nasze ciało i umysł funkcjonują najefektywniej, gdy są w harmonii. Taki stan możemy osiągnąć jedynie poprzez wypracowanie mechanizmów, które pozwalają na odpoczynek, redukcję stresu oraz realizację celów pozazawodowych. Wspiera nas w tym między innymi natura; oferując świeże powietrze, piękne widoki, uczucie piasku lub trawy pod stopami czy bliskość zwierząt. Dążenie do takiego balansu wpływa na nas dwojako: pomaga zrozumieć, co i kiedy jest dla nas najważniejsze, ale wymaga również ciągłej pracy nad samodyscypliną, stawianiem granic i radzeniem sobie ze stresem.
– Marta Adamek-Trzaskalska, PhD Strategic Planning & Program Management Director, Aon
Czym jest work-life balance?
Z definicji work-life balance oznacza wyraźne oddzielenie pracy od czasu wolnego i konsekwentne dbanie o to, by pierwsza z tych sfer życia nie zdominowała drugiej. Jak to ma zatem wyglądać w praktyce? Pracownik powinien umiejętnie stawiać granice i być asertywny w pracy. Stan wspominanej równowagi bardzo łatwo może być zaburzony, np. poprzez brak umiejętności organizacji swojego czasu w pracy lub ucieczkę w pracę przed problemami w życiu prywatnym. Nawet jeśli naprawdę lubimy swoją pracę, brak zachowania balansu przekłada się bezpośrednio na jakość pracy oraz nasze zaangażowanie, a co za tym idzie – może to doprowadzić do wypalenia zawodowego[5]
Czym wyróżnia się koncepcja work-life harmony?
Zmiana polega przede wszystkim… w myśleniu. Według koncepcji work-life harmony sfera prywatna i zawodowa powinny harmonijnie współistnieć i wzajemnie się dopełniać; nie chodzi tu o wyraźny podział czasu na pracę i odpoczynek, lecz o zachowanie integralności i spójności, aby być w zgodzie z samym sobą. Harmonia między życiem zawodowym a prywatnym to bardziej holistyczne podejście, które integruje pracę i życie osobiste. Uznaje, że obydwa aspekty nie zawsze mogą być oddzielone i że będą zdarzać się sytuacje, kiedy będą się na siebie nakładać. A zatem work-life harmony stawia work-life balance w niewygodnej pozycji, bo podkreśla, że choć idea sama w sobie nie jest zła i wiele zmieniła w naszej rzeczywistości, może rodzić w pracownikach pewien stres i niepokój, w przypadku niepowodzenia w zachowaniu wyraźnej granicy pomiędzy pracą a życiem osobistym. A zatem z definicji work-life harmony oznacza znalezienie równowagi między wymaganiami zawodowymi a osobistymi, co prowadzi do zaspokojenia obu sfer życia. Oznacza to nie tylko skuteczne realizowanie zadań zawodowych, ale również troskę o rozwój osobisty, relacje z bliskimi i zdrowie psychiczne. CZY WORK-LIFE BALANCE I WORK-LIFE HARMONY TO MIT? Wszyscy mogliśmy doświadczyć zachwiania równowagi między sferą osobistą i pracą – podczas pandemii Covid. Dla wielu osób ta nowa rzeczywistość była na tyle trudna, że rozpoczęły w ten sposób swoją przygodę z terapią. Z raportu Human Power opublikowanego w 2021 roku[6] wynikało, że prawie 80% respondentów po niemal roku trwania pandemii doświadczało ataków paniki. Siedmiu na dziesięciu ankietowanych odczuwało większy stres w porównaniu do okresu przed pandemią. 70% badanych sięgało po używki, a co piąta osoba myślała o zmianie pracy z powodu przeciążenia emocjonalnego. Wniosek nasuwa się zatem jeden – nie możemy bagatelizować faktu, że przeciążenie w pracy wpływa na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne. Dyskusje podejmowane na temat work-life balance czy work-life harmony wzięły się właśnie z potrzeby wprowadzenia pewnych zmian w życiu zawodowym, których skutki przynoszą korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom.
Jak na co dzień dbasz o swój work-life balance?
Balans pomiędzy sferą zawodową i osobistą jest dla mnie bardzo istotny w codziennym życiu. Kiedy jestem w pracy, czas przeznaczam w pełni na realizację obowiązków zawodowych, skupiam się na zadaniach i stale rozwijam moje umiejętności. Niezwykle ważne i budujące są dla mnie relacje zawodowe i prywatne, a przede wszystkim spędzanie wspólnych chwil z bliskimi. Jestem też mamą, więc po pracy spędzam czas z dziećmi, często na świeżym powietrzu. W wolnej chwili lubię także ćwiczyć fizycznie. Dbam jednak nie tylko o ciało, a przede wszystkim o spokój umysłu, dlatego wieczorami wyciszam się przy książce, bez telefonu i komputera.
– Jadwiga Starczewska, Talent Acquisition Partner Franklin Templeton
Co zyskamy dzięki zmianom?
- Lepsze samopoczucie i stan zdrowia – mniej stresu i objawów psychosomatycznych, więcej czasu na aktywność fizyczną,
- Większą produktywność – im jesteśmy bardziej wypoczęci, tym mamy więcej energii do działania, a jesteśmy w stanie wykonać więcej zadań w krótszym czasie, jednocześnie zachowując motywację, koncentrację i kreatywność,
- Pozytywny wizerunek pracodawcy i lojalność pracowników – jak wynika z raportu Deloitte “Well-Being at Work Survey”[7] ponad 90% osób uważa, że menedżer powinien choć częściowo odpowiadać za dobrostan pracowników, a więcej niż co trzecia ankietowana osoba poważnie rozważa zmianę pracy na taką, która lepiej wpływałaby na ich samopoczucie.
Przyszłość: 4-dniowy tydzień pracy?
Wraz z coraz większym zainteresowaniem na temat wellbeingu w pracy, wzrosła także dyskusja na temat skróconego tygodnia pracy. Jak sprawdzić w sposób mierzalny i rzeczowy czy taka zmiana oznacza same pozytywy? Podjęli się tego zadania naukowcy z University of Cambridge i z Boston College w USA. Eksperyment trwał od czerwca 2022 roku przez 6 miesięcy w Wielkiej Brytanii i objął 61 organizacji, zatrudniających w sumie 2900 osób. Były to firmy z branż takich jak: e-commerce, usługi finansowe, doradztwo, nieruchomości, IT, HR, hotelarstwo, marketing, branża kosmetyczna, opieka medyczna, filmy, a nawet lokalny sklep rybny. Zdecydowano się na skrócenie godzin pracy o 20%, przy zachowaniu dotychczasowych wynagrodzeń. Naukowcy przeprowadzali ankiety z pracownikami przez cały czas trwania eksperymentu, aby na bieżąco monitorować wpływ dodatkowego dnia wolnego na ich jakość życia. Ponadto autorzy badania przeprowadzili szczegółowe wywiady z pracownikami oraz menedżerami firm.
Niektóre firmy wprowadziły trzydniowy weekend, całkowicie wstrzymując pracę, podczas, gdy inne tak zorganizowały harmonogramy, aby zapewnić ciągłość pracy przez tradycyjny tydzień roboczy. Efekt? 39% oznajmiło, że czuje się mniej zestresowana, a aż 71% stwierdziło, że odczuwa mniejsze wypalenie zawodowe. Naukowcy odnotowali również redukcję dni chorobowych (65%), a o 57% spadła liczba pracowników rezygnujących z pracy na rzecz innej firmy. Jak na koniec wyglądała sytuacja finansowa firm? Po wspomnianym okresie 6 miesięcy przychody firm nie spadły, a wręcz nieznacznie wzrosły – średnio o 1,4%. Z 61 firm uczestniczących w brytyjskim programie pilotażowym, aż 56 (co stanowi 92%) zadeklarowało, że planuje utrzymać czterodniowy tydzień pracy. Spośród nich 18 firm zamierza wprowadzić tę zmianę na stałe.
Czy powyższy eksperyment dowiódł, że taka zmiana będzie miała przełożenie na work-life harmony pracowników? 60% badanych zauważyło, że miało więcej przestrzeni do zajmowania się swoimi dziećmi i innymi członkami rodziny, a 62% stwierdziło, że łatwiej im uczestniczyć w życiu społecznym. Zaobserwowano również znaczący spadek poziomu lęku i zmęczenia, a jednocześnie nastąpiła poprawa zdrowia psychicznego i fizycznego. Dzięki wspomnianym wywiadom naukowcy dowiedzieli się, jak pracownicy wykorzystywali dodatkowy czas wolny. Większość odpowiedziała, że wygospodarowała ten czas na lepsze „zarządzanie życiem”, co obejmuje robienie zakupów i wykonywanie prac domowych w bardziej zrelaksowany sposób, a także angażowanie się w zajęcia rekreacyjne, na które wcześniej brakowało czasu. Ci zaś, którzy są rodzicami, podkreślili, że nowa codzienność umożliwiła im oszczędności na wydatkach na opiekę nad dziećmi. Z kolei wszyscy badani przyznali, że dzięki zmianom mieli czas na więcej czynności, które sprawiają im przyjemność, jak np.: sport, gotowanie, tworzenie muzyki czy wolontariat. Niektórzy powrócili do swoich starych zainteresowań, inni odnaleźli nowe, a jeszcze inni wykorzystali ten czas na podniesienie kwalifikacji zawodowych[8].
Harmonia i balans – konieczne zmiany
Przykład brytyjskiego eksperymentu z czterodniowym tygodniem pracy pokazuje, że dążenie do lepszej równowagi między życiem zawodowym a osobistym jest możliwe i przynosi korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom. Wyniki badania są obiecujące: zwiększona produktywność, lepsze samopoczucie, a nawet pozytywny wpływ na finanse firm. Choć wdrożenie takiego modelu pracy może wymagać odwagi i zmian organizacyjnych, pozytywne rezultaty jakie przynosi, są niezaprzeczalne.
W Polsce, gdzie kultura pracy jest mocno zakorzeniona, a przeciążenie pracą to nadal problem, warto zastanowić się nad wdrożeniem podobnych inicjatyw. Nowelizacja Kodeksu Pracy w 2023 roku była krokiem w dobrym kierunku, ale wprowadzenie takich rozwiązań jak skrócony tydzień pracy może przynieść jeszcze większe korzyści. Zmiana podejścia do pracy, uwzględniająca wspomniane idee, może stać się kluczem do lepszej jakości życia i większej satysfakcji zawodowej. A nowe modele pracy mogą przynieść pozytywne zmiany dla obu stron.
Źródła:
[1] Work-life balance, Gov.pl, 2019.
[2] OECD Employment Outlook, 2022.
[3] “Ponad 60 proc. pracodawców uważa, że elastyczne formy zatrudnienia zwiększają produktywność pracowników”, Polski Instytut Ekonomiczny, 2024.
[4] Kodeks pracy, 2023.
[5] “Co to jest work-life balance i jak go osiągnąć?”, Instytut Badań Edukacyjnych, 2022.
[6] Raport Human Power “Stres odporni”, 2021.
[7] Raport Deloitte “WellBeing at Work Survey”, 2023. [8] “New results” world’s largest trial four day working week”, University of Cambridge, 2023.
Autor: Marta Ulatowska
W MBE Marta jest specjalistką ds. marketingu; prowadzi social media serwisów KarierawFinansach.pl oraz CareersinPoland.com. Z wykształcenia absolwentka Kultury i Praktyki Tekstu na Uniwersytecie Wrocławskim. Studiowała również filologię angielską na Wyższej Szkole Turystyki i Języków Obcych w Warszawie, a swoje umiejętności marketingowe rozwijała na studiach podyplomowych z Marketingu Internetowego na ALK oraz na Akademii Dimaq.
Ⓒ 2008-2024 Grupa MBE sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone.