Czym jest whistleblowing – definicja
Whistleblowing to pojęcie, które nie doczekało się jeszcze jednoznacznej, powszechnie uznawanej definicji. Za autora pojęcia uznaje się konsumenckiego aktywistę - Ralpha Nadera, który w 1971 roku apelował dosłownie o gwizdanie (ang. blow the whistle), czyli informowanie o nadużyciach w odniesieniu do korporacyjnych skandali.
Oto kilka najbardziej znanych definicji whistleblowingu:
Jabet Near i Marici Miceli (1985 r.):
Whistleblowing to ujawnienie przez obecnych lub byłych członków organizacji nielegalnych, niemoralnych lub niedopuszczalnych praktyk prowadzonych pod nadzorem/kontrolą ich pracodawców, osobom lub organizacjom, które są w stanie przedsięwziąć działania.
Międzynarodowa Organizacja Pracy:
Whistleblowing to raportowanie przez obecnych lub byłych pracowników o nielegalnych, niewłaściwych, niebezpiecznych lub nieetycznych praktykach pracodawców.
W praktyce whistleblowing może oznaczać specyficzną formę donosicielstwa czy szpiegostwa, z którą wiążą się dylematy moralne. Zgodnie jednak z nowym modelem whistleblowingu, współcześni ustawodawcy, co do zasady, nie uzależniają dopuszczalności zgłoszenia od motywacji zgłaszającego. Kluczowa jest bowiem sama informacja, jej jakość i prawdziwość, bez względu na powody, jakimi kierował się sygnalista.
Whistleblowing – rodzaje
Wyróżnić można dwa rodzaje whistleblowingu:
- whistleblowing wewnętrzny (w ramach danej organizacji – np. banku),
- whistleblowing zewnętrzny (do podmiotu zewnętrznego – np. regulatora).
Oba rodzaje zostały wprowadzone w nowelizacji ustawy – Prawo bankowe.
O whistleblowingu mówi się wtedy, gdy pracownicy mogą zgłaszać naruszenia anonimowo, za pośrednictwem specjalnego, niezależnego i autonomicznego kanału. Zgłaszanie poufne (tj. pod nazwiskiem, ale bez możliwości ujawniania go przez otrzymującego zgłoszenie) czy bez zastrzegania poufności (np. przesyłanie uwag pod nazwiskiem poprzez skrzynkę e-mailową), nie są traktowane jako whistleblowing, a np. jako zgłaszanie skarg i wniosków przez pracowników.
Źródło: knf.gov.pl